गरिबी र अन्याय

●दिनेश यादव
रामबत्ती बिहानै उठेर घरको कामधन्दामा व्यस्त थिइन । तीन वर्षिया छोरी मञ्जू पनि सकालै उठिन । आमालाई संगै नदेखेपछि केही बेर रोईन । आँखा मिच्दै बाहिर निस्किन । आंगनीको चुल्हो नजिकै राखिएको दाउराबाट एउटा लौरो बोकेर आमा खोज्दै थिइन ।
भाडाकुँडा माँझी वरी छाप्रोको भित्तामा माटोले लिपपोत गर्दै गरेकी रामबत्तीलाई मञ्जूले भेटिन । रिसले भुत्तुक्कै उनी एकछिन अलमलमा परिन । नजिकै ठिङ्ग उभिएर केही नबोलिकनै आमाको काम हेर्नमा व्यस्त भईन ।
रामबत्ती : नानुलाई भोक लाग्यो हो ? मञ्जूले मुख बटार्दै अर्को दिशातिर हेरिन् । रामबत्ती : भित्तामा माटो लिपपोत गर्न सकिनै लागेको छ, मेरी छोरीलाई नास्ता बनाइ दिन्छु ल । मञ्जू फेरी पनि बोलिनन्, तर हातको लौरो चाहिँ फाँलिछन् ।
रामबत्ती : मेरी ज्ञानी छोरीले के खाने ? मञ्जूः: (आमाको अनुहार हेर्दै) दूधभात खानी…..।
रामबत्तीले हुन्छ त भनिन् तर, घरमा न चामल छ न दूध नै ..भन्ने कुरा छोरीको मायाले भुत्तुक्कै बिर्सिछन् । लिपपोत्त सकेर उनी छिमेकीकोमा चामल माग्न गइन । छिमेकीले नानाथरीको सुनाउँदै घरआंगनमा कुच्चो लगाउँन भनिन् । एकछिन मौन बसिन । शायद सोच्दै थिइन–छिमेकीले भनेको काम सक्दासम्म त मञ्जूलाई भोकले गाह्रो होला ।
रामबत्ती उठिन र कुचो समाएर छिमेकीको काम गर्न थालिन् । कामको सूरमा उनी छोरी भोकले आकुल व्याकूल होली भन्ने कुरा बिर्सिन ।
छिमेकीको ६ कोठे घर, बार्दली र ठूलो आंगनीमा कुच्चो लगाउँदा लगाउँदै निक्कै अबेर भै सकेको थियो । छिमेकीले कोठीबाट चामल झिकेर आँगनीमा थुप्रो लगाउँदै भनिन्, ‘यो पनि केलाउँ हैं…।’
रामबत्ती विवश थिइन । भनिन्, ‘छोरीको लागि भात पकाएर आउँछु, त्यसपछि केलाउँला । ’
छिमेकीः: हुँदैन, मेरो पनि चुल्हो बाल्ने बेला भई सक्यो, फेरी आज उहाँ (श्रीमान्) राजबिराज जाने, विपुल (छोरा) को क्रिकेट म्याच छ ….।
रामबत्ती निराश हुँदै बिन्ति गरिन्, ‘मञ्जूको बुवा परदेशमा छन्, एक्लो छोरीलाई घरमा छाडेर आएकी छु । ’
छिमेकी : थोरै छ, केलाएर आफ्नो सिदा लिएर जाउँ ।
रामबत्ती चामल केलाउँन थालिन् । समय तिब्र गतिमा थियो । १२ बजेपछि उनी एक छाँके चामल बोकेर घर पुगिन । मञ्जू घरमा थिइनन् । खौंछामा चामल लिएरै उनी मञ्जूलाई खोज्न भौतारिदै सारा बस्ती घुमिन । छोरी कत्तै फेला परिनन् । रुँदै, किलोल गर्दै छोरीलाई खोजि दिन टोलबासीलाई आग्रह गर्दै थिइन ।
त्यसैबीच, छुतहर काका खेतमा कृषिकर्म सकेर घर फर्केका रहेछन् । उनले गाउँका एक लागू पदार्थ दूव्र्यसनीसंग मञ्जूलाई आँपको बगैंचातिर जाँदै गरेको देखेका थिए ।
मञ्जू हराएको थाहा पाएपछि उनले रामबत्तीलाई छोरीलाई देखेको जानकारी दिए । त्यसपछि रामबत्तीसहित छरछिमेकीको एउटा लावालश्कर आँपको बगैंचातिर मञ्जूलाई खोज्न निस्के । बगैंचा नजिकै बाटोमा चकलेटका थुप्रै प्लास्टिकहरु यत्रतत्र थिए । पछ्याउँदै जाँदा बगैंचामा नयाँ विरुवा रोप्न खनिएको खाल्डो नजिकै रगतका टाटाहरु देखिए ।
रामबत्ती जोर–जोरले चिँच्याउँदै कहिले आफ्नो छात्तीमा मुक्का हान्थिन त कहिले आफ्नो कपाल आफै भुत्लाउँन थालिन् । खाल्डो भन्दा केही पर मञ्जूको कपडा पनि भेटियो….. ।
केही बेर बगैंचामा सन्नाटा छायो । छुतहर काकाले खाल्डोमा पुरिएको माटो हटाउँदै थिए । अन्यासै उनी ‘हे भगवान’ …..। भनेपछि भिड सबै खाल्डोतिरै झुम्मियो …….। रगतले लतपत मञ्जू नग्न शरीर चिर निद्रामा भेटिइन ।
रामबत्ती बेहोस् भइन्, दाँती छुटाउँन गाउँलेलाई हम्मे–हम्मे थियो । होश खुलेपछि, ‘दूधभात….दूधभात…..भन्दै बिलौना गर्दै आमा पटक–पटक बेहोस हुँन्थिन ।
विभत्स घटनाको केही दिनपछि गाउँमा बसेको पंचैतीमा अपराधीलाई केही हजार रुपैयाँ दण्ड तिराएर पीडितलाई क्षतिपूर्ति दिने निर्णय गरियो ।
यो निर्णय गाउँका सबैले मान्नै पर्ने उलेमा जारी गरियो । पंचैतीको नेतृत्व गर्नेहरुले यो घटनालाई बाहिरिनबाट रोक्न र प्रहरीबाट जोगिन सबै गाउँलेलाई किरिया (कसम) खान पनि लगाए । कसैलाई घरको बनहन, कसैलाई आगो, कसैलाई छोराको टाउँकामा हात राखेर किरिया खुवाए ….। यसरी गाउँका एक जना सामन्तीको बिगरैल र अपराधी छोरालाई पंचहरुले माफी दिए….. ।
तर, निर्धन र बेसहारा मञ्जू र उनको परिवारले न्याय पाएनन् । ‘निर्धनता हुनु नै मञ्जू र उनको परिवारको अपराध थियो’ भन्ने जस्तो अमानवीय र क्रुर्र नजिर गाउँले पंचहरुले बसालि दिए…..। यो क्रम अझै मधेशका गाउँघरमा कहिलेसम्म चल्ने हो ?
#अन्याय #गरिबी #दूधभात. #नेपाली_कथा #पंचैती