Sahityapedia
Login Create Account
Home
Search
Dashboard
Notifications
Settings
17 May 2022 · 2 min read

महापंडित ठाकुर टीकाराम (18वीं सदीमे वैद्यनाथ मंदिर के प्रधान पुरोहित)

#वैद्यनाथ_मन्दिर_कथा भाग -02

—-***—–

1745 ई. मे दीघर्ष संदहपुर मूलक
शांडिल्य गोत्रीय श्रोत्रिय ब्राह्मण ठाकुर टीकारामकेँ विधिवत वैद्यनाथ मन्दिरक प्रधान पुरोहित बनाओल गेल । दोसर दिस तिरहुत पड़ोसी राजा सभसँ लड़ाइमे लागल रहै । न्यायशास्त्र के खातिर जानल जाए वाला ई क्षेत्र आब उथल-पुथल मे छल। मुदा भौराक सड़क पऽ मिथिलाधीश नरेन्द्रक शौर्यक झंडा लहर लहर लहरा रहल छल । खण्डवाला वंशक खण्ड (एक प्रकारक तलवार) पर तिरहुतिया लोकक बहुत आस्था छलनि। ई मुगल काल छल आ मुगलक वर्चस्वकेँ अफगानी सभ चुनौती दऽ रहल छल ।

ठाकुर टीकाराम जी के शुरूमे वैद्यनाथ मंदिरमे बहुत विस्मय के सामना करैय पड़ल जखन बाबा बैजूक दरबारमे पहिल पूज्य देव गणेश के स्थापना नै भेल छल। हुनका लोकनिक बिना कोनो देवताक पूजा कोना संभव छै ? संगे-संग
मिथिलाधीश महाराजा नरेन्द्रसँ आर्थिक सहायता भेटलाक बाद ओ मन्दिरक निर्माणक काज शुरू कए देलन्हि। विस्मय के एकटा आओर कारण ई छल जे आपस मे गद्दी के लेल लड़ब अपन धर्म के बर्बाद करय के बराबर हैं . जँ एतेक ऊर्जा जनकल्याण खातिर खर्च कएल जाएत तखन ओ सामाजिक प्रगतिक वाहन बनि सकैत अछि।किछ समय बाद ओ अपन पूर्ववर्ती मठक प्रमुख जय नारायण ओझाकेँ मन्दिरक निर्माण कार्य सौंपैत तिरहुत चलि गेलाह। एम्हर जय नारायण अपन भतीजा यदुनंदा केँ ई पद सौंप देलनि।चूँकि जय नारायणक जेठ पुत्र नारायण दत्त एहि पद पर बैसि सकैत छलाह मुदा ओ नाबालिग आ अयोग्य छलाह। तेँ भातिजकेँ हड़बड़ीमे नियुक्ति कएल गेल।एहि नियुक्तिक प्रचार महाराजा दरभंगाक क्रोध सँ बचबाक लेल नै कतहु कैल गेल,मुदा यदुनन्द ओझाक नाम गिद्धौर महाराजक किछ अभिलेखीय साक्ष्यमे भेटैत अछि, जेसो आधार पर इतिहासकार लोकनि हिनका ‘प्रधान कार्यकारिणी’ हेबाक शंका व्यक्त कयलनि अछि।

तिरहुतक सोदरपुर गामक रहनिहार टीकाराम फेर भौराक राजभवन जाकऽ मन्दिर निर्माण लेल भेटल आर्थिक सहयोग सँ किछु अंतराल पर आगू बढ़ैत रहलाह। 1753 ई0 मे मिथिलाधीश महाराज नरेन्द्र कन्दर्पी घाटक युद्ध लड़लनि। एहि समय पंडित टीकाराम ‘श्री गणेश प्रशस्ति’ केर रचना केने छलाह। ओ एकटा आओर ग्रंथ ‘श्रीवैद्यनाथ पूजा-व्यवस्था’ के रचना क’ रहल छलाह.

कन्दर्पी घाटक युद्धसँ ओ बहुत आहत भेलाह। मन निरागसक प्रति आकृष्ट भेल। पिता महामहोपाध्याय प्राणनाथ सेहो हिंसासँ असंतुष्ट भऽ महाराजक अनुमतिसँ अनजान यात्रा पर निकलि गेलाह। कहल जाइत छै कि
ओ काशी गेल रहै । हिनक द्वारा रचित अनेक रचनामे ‘चक्रव्यूह’क एकटा पाण्डुलिपि नागरी प्रचारिणीक कोषागारमे सुरक्षित अछि।

कोमल मन केर स्वामी आ ज्योतिष केँ महान विद्वान श्री टीकाराम भगवान शिव के आश्रयमें फेरो घुरि वैद्यनाथ धाम आयो ।एतय हुनका पता चललनि जे पूर्व मठ-उच्छैर्वे (मठप्रधान) जिनका ओ प्रभाग देने हथि ओ पद हुनक पुत्र देवकीनंदन केँ सौंप देलनि। देवकीनन्दन स्वभावमे बहुत उग्र छलाह। हिनका द्वारा अपन पितियौत भाइ नारायण दत्तक संग कयल गेल अन्यायक चर्चा भगवती कालीक महान संस्कृत पंडित आ विलक्षण साधक कमलदत्त (द्वारी) केर डायरी मे भेल अछि। वैद्यनाथ मन्दिरक सिंह द्वारा पर उपरोक्त शिलालेखक रचना राजा बनैलीक स्तुतिक लेल वैह कमलादत्त केने रहथिन !

उदय शंकर
इतिहासकार

(क्रमशः) २.
1787 में विलियम होजेस द्वारा तेल चित्रकला
सौजन्य : ब्रिटिश पुस्तकालय

Language: Maithili
Tag: लेख
1 Like · 673 Views
📢 Stay Updated with Sahityapedia!
Join our official announcements group on WhatsApp to receive all the major updates from Sahityapedia directly on your phone.
You may also like:
सरस्वती वंदना-4
सरस्वती वंदना-4
डाॅ. बिपिन पाण्डेय
जिसका इन्तजार हो उसका दीदार हो जाए,
जिसका इन्तजार हो उसका दीदार हो जाए,
डी. के. निवातिया
अभाव और साहित्य का पुराना रिश्ता है अभाव ही कवि को नए आलंबन
अभाव और साहित्य का पुराना रिश्ता है अभाव ही कवि को नए आलंबन
गुमनाम 'बाबा'
आप और हम जीवन के सच................एक सोच
आप और हम जीवन के सच................एक सोच
Neeraj Agarwal
धरा हमारी स्वच्छ हो, सबका हो उत्कर्ष।
धरा हमारी स्वच्छ हो, सबका हो उत्कर्ष।
surenderpal vaidya
नेता
नेता
Raju Gajbhiye
सीप से मोती चाहिए तो
सीप से मोती चाहिए तो
Harminder Kaur
ज़िन्दगी में
ज़िन्दगी में
Santosh Shrivastava
प्रेम सुधा
प्रेम सुधा
लक्ष्मी सिंह
जिंदगी को रोशन करने के लिए
जिंदगी को रोशन करने के लिए
Ragini Kumari
सपनों का राजकुमार
सपनों का राजकुमार
Dr. Pradeep Kumar Sharma
*समझौता*
*समझौता*
सुरेन्द्र शर्मा 'शिव'
कुछ अच्छा करने की चाहत है
कुछ अच्छा करने की चाहत है
विकास शुक्ल
गुमराह जिंदगी में अब चाह है किसे
गुमराह जिंदगी में अब चाह है किसे
सिद्धार्थ गोरखपुरी
*सब से महॅंगा इस समय, पुस्तक का छपवाना हुआ (मुक्तक)*
*सब से महॅंगा इस समय, पुस्तक का छपवाना हुआ (मुक्तक)*
Ravi Prakash
" सब भाषा को प्यार करो "
DrLakshman Jha Parimal
हे गणपति श्रेष्ठ शुभंकर
हे गणपति श्रेष्ठ शुभंकर
सुरेश कुमार चतुर्वेदी
बचपन याद किसे ना आती💐🙏
बचपन याद किसे ना आती💐🙏
तारकेश्‍वर प्रसाद तरुण
"ना भूलें"
Dr. Kishan tandon kranti
3087.*पूर्णिका*
3087.*पूर्णिका*
Dr.Khedu Bharti
कुछ
कुछ
DR. Kaushal Kishor Shrivastava
पेड़ लगाओ पर्यावरण बचाओ
पेड़ लगाओ पर्यावरण बचाओ
Buddha Prakash
आज जब वाद सब सुलझने लगे...
आज जब वाद सब सुलझने लगे...
डॉ.सीमा अग्रवाल
अंजाम
अंजाम
Bodhisatva kastooriya
उम्मीदें  लगाना  छोड़  दो...
उम्मीदें लगाना छोड़ दो...
Aarti sirsat
बड़ी मुश्किल है
बड़ी मुश्किल है
Basant Bhagawan Roy
तुम भी जनता मैं भी जनता
तुम भी जनता मैं भी जनता
DR ARUN KUMAR SHASTRI
विवशता
विवशता
आशा शैली
लंबा क़ानून
लंबा क़ानून
Dr. Rajeev Jain
उसकी हिम्मत की दाद दी जाए
उसकी हिम्मत की दाद दी जाए
Neeraj Naveed
Loading...